Mineralen in Litharge- en Liebenbergietslakken. Twee bijzondere nieuwe mineraalvoorkomens in Laurion. Alle specimens en foto’s: Piet van Kalmthout.
Liebenbergite, Trevoriet. FOV 1,2 mm
Laurion in Griekenland is bekend om de mineralen in de antieke loodslakken. In 1996 heeft de IMA besloten dat deze mineralen tot de groep erkende mineralen mogen worden gerekend.
Diaboleiet, Cerussiet, Hydrocerussiet, Litharge, FOV 1,0 mm
De mineralen zijn ontstaan nadat slakken, afkomstig uit het eerste type verbrandingsoven, in zee waren gekomen. De nog aanwezige metaalresten (met name lood) kwamen in contact met het zeewater en door het hoge zoutgehalte van de Middellandse zee ontstonden nieuwe kristallisaties van met name loodhalegoniden. Het werklood dat uit het eerste type verbrandingsoven vrijkwam werd vervolgens opnieuw verhit in een tweede type verbrandingsoven, de zg. cupellatie-oven (een cupel is een bakje). Door inblazen van lucht ontstond in het bakje het rode loodoxyde (litharge) en eronder het zuivere en zwaardere zilver. Het loodoxyde werd verwijderd en van het begeerde zilver werd o.a. de tetradrachme geslagen. De litharge werd vervolgens weer verhit zodat zuiver lood kon worden verkregen. Voor zover bekend is op één locatie deze litharge ook in zee terecht gekomen. Tijdens de lezing zal daar meer over worden verteld. In de in zee gevonden lithargebrokjes hebben zich ook kristallen gevormd, de mineralen in de lithargeslakken.
Ze zullen worden getoond en besproken. De ontdekker, Nikos Bourlakos (destijds Conservator Mineralogisch Museum Laurion), heeft er in 1995 een artikel in een Grieks tijdschrift over geschreven. Verder zijn er nog geen publicaties over geweest.
Niet in zee, maar nabij de grote storthoop in Kamariza werd begin 2000 in het bos een kleine storthoop (2 – 3 m3) van slakken aangetroffen. Ze bleken vanadium- en nikkelmineralen te bevatten. Determinaties werden verricht o.a. door Uwe Kolitsch en Branko Rieck uit Wenen, die er samen met enkele anderen ook een artikel over in Mineralien Welt hebben geschreven (MW 2014-2).
Sindsdien heeft de stortplaats de naam Liebenbergiet-dump gekregen. Liebenbergiet (Ni2SiO4) werd er namelijk in vrijwel alle slakken aangetroffen. Het is volslagen onbekend wanneer de stortplaats is ontstaan, en ook of de metalen afkomstig waren uit Laurion of waren geïmporteerd. Feit is dat de stortplaats vlak bij de Annabergiet vindplaats is gelegen (Annabergiet is een nikkel mineraal). Feit is verder dat ook vanadium in Laurion voorkomt. De vindplaats werd in 2023 door mij voor het laatst bezocht. Er werd geen enkele slak meer aangetroffen. Eerdere bezoeken hebben echter een rijkdom aan schitterende mineralen opgeleverd die tijdens de lezing zullen worden getoond.
tot 16 oktober, Piet van Kalmthout
